ยาเป๊ป (PEP) ยาต้านไวรัสฉุกเฉิน ป้องกันได้ทันที

การป้องกันเอชไอวี (HIV) เป็นเรื่องสำคัญที่ทุกคนควรรู้ และแม้ว่าเราจะมีวิธีป้องกันหลายอย่าง เช่น การใช้ถุงยางอนามัย หรือยาเพร็พ (PrEP) แต่ในบางสถานการณ์ เราอาจเผชิญกับความเสี่ยงโดยไม่ตั้งใจ ไม่ว่าจะเป็นการมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้ป้องกัน ถุงยางอนามัยแตก หรือการสัมผัสกับเลือดหรือสารคัดหลั่งของผู้ที่มีเชื้อเอชไอวี ในกรณีเช่นนี้ ยาเป๊ป อาจเป็นตัวช่วยสำคัญที่ช่วยลดความเสี่ยงของการติดเชื้อได้ แต่ต้องรีบดำเนินการทันที!

ยิ่งเริ่มรับ PEP เร็วเท่าไหร่ โอกาสป้องกันการติดเชื้อก็ยิ่งสูงขึ้น
ไม่ใช่ทุกกรณีที่จำเป็นต้องใช้ PEP ต้องได้รับคำแนะนำจากแพทย์ก่อนใช้

ยาเป๊ป (PEP) คืออะไร?

PEP (Post-Exposure Prophylaxis) คือ ยาต้านไวรัสที่ใช้ในกรณีฉุกเฉินเพื่อป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีหลังจากสัมผัสกับความเสี่ยง โดยต้องเริ่มรับประทาน ภายใน 72 ชั่วโมง หลังมีความเสี่ยง และรับประทานต่อเนื่องเป็นเวลา 28 วัน

หลักการทำงานของ PEP

ยา PEP จะช่วยลดโอกาสของการติดเชื้อ โดยการยับยั้งไวรัสเอชไอวีไม่ให้แพร่กระจายในร่างกาย ก่อนที่เชื้อจะสามารถเข้าสู่เซลล์ภูมิคุ้มกันของเรา ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ประสิทธิภาพของ PEP

งานวิจัยระบุว่า PEP สามารถลดโอกาสในการติดเชื้อเอชไอวีได้สูงมาก หากรับประทานยาอย่างถูกต้อง และเริ่มต้นใช้เร็วที่สุด แต่ PEP ไม่สามารถป้องกันได้ 100% ดังนั้น การใช้ถุงยางอนามัยและ PrEP ยังคงเป็นแนวทางที่ดีที่สุดในการป้องกันเอชไอวีในระยะยาว

ใครบ้างที่ควรใช้ยา PEP?

PEP เหมาะสำหรับผู้ที่เพิ่งสัมผัสความเสี่ยงต่อเชื้อเอชไอวีในกรณีฉุกเฉิน เช่น

• มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ได้ป้องกันกับผู้ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อเอชไอวี
• ถุงยางอนามัยแตก/หลุดระหว่างมีเพศสัมพันธ์กับคู่นอนที่ไม่ทราบสถานะเอชไอวี
• ถูกล่วงละเมิดทางเพศ
• ใช้เข็มฉีดยาร่วมกันในการใช้สารเสพติด
• บุคลากรทางการแพทย์ที่สัมผัสกับเลือดหรือสารคัดหลั่งของผู้ติดเชื้อโดยไม่ได้ตั้งใจ

การใช้ PEP อย่างถูกต้อง

PEP ประกอบด้วยยาต้านไวรัส 2-3 ชนิด ที่ต้องรับประทานทุกวันเป็นเวลา 28 วัน ต่อเนื่อง ห้ามหยุดยากลางคัน เพราะอาจทำให้เชื้อเอชไอวีที่อาจเข้าสู่ร่างกายมีโอกาสพัฒนาเป็นเชื้อดื้อยาได้

• ต้องเริ่มกิน โดยเร็วที่สุดภายใน 72 ชั่วโมง
• ต้องกินยา ครบ 28 วัน ห้ามลืมหรือหยุดยาเอง
• PEP ไม่ใช่ทางเลือกแทน PrEP (ใช้ป้องกันเฉพาะกรณีฉุกเฉินเท่านั้น)
• ต้องเข้ารับการตรวจเลือดเพื่อติดตามผลหลังใช้ PEP

PEP ต้องเริ่มรับประทานภายใน 72 ชั่วโมง หากเกินเวลานี้ ยาจะไม่มีประสิทธิภาพในการป้องกัน ดังนั้นหากคุณสงสัยว่าตัวเองมีความเสี่ยง อย่ารอช้า รีบพบแพทย์ทันที!

ผลข้างเคียงของ PEP มีอะไรบ้าง?

ยา PEP อาจมีผลข้างเคียงในบางราย เช่น

• คลื่นไส้ อาเจียน
• อ่อนเพลีย
• เวียนศีรษะ
• ปวดท้อง หรือท้องเสีย

โดยทั่วไป ผลข้างเคียงเหล่านี้จะหายไปเองภายในไม่กี่วัน และ ไม่ควรหยุดยาเองโดยไม่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์

PEP กับ PrEP ต่างกันอย่างไร?

PEP และ PrEP เป็นยาที่ใช้ป้องกันเอชไอวี แต่มีจุดประสงค์และวิธีการใช้ที่ต่างกัน

PEP	PrEP
ใช้หลังจากสัมผัสความเสี่ยง	ใช้ก่อนมีความเสี่ยง
ต้องเริ่มภายใน 72 ชั่วโมง	ต้องกินทุกวันล่วงหน้า
กินต่อเนื่อง 28 วัน	กินต่อเนื่องเพื่อป้องกันระยะยาว
เหมาะสำหรับกรณีฉุกเฉิน	เหมาะสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูงเป็นประจำ

แนวทางป้องกันเอชไอวีที่ดีที่สุด

แม้ว่า PEP จะเป็นตัวช่วยฉุกเฉินที่มีประสิทธิภาพ แต่การป้องกันดีกว่าการรักษาแนวทางที่ดีที่สุดในการป้องกันเอชไอวี ได้แก่

• ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์
• พิจารณาใช้ PrEP หากอยู่ในกลุ่มเสี่ยงสูง
• ตรวจเอชไอวีและโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์เป็นประจำ
• ไม่ใช้เข็มฉีดยาร่วมกับผู้อื่น
• หากเสี่ยงติดเชื้อ ให้รีบเข้ารับ PEP ทันที

สถานที่รับยา PEP ในประเทศไทย

หากคุณต้องการรับยา PEP สามารถเข้ารับบริการได้ที่

• คลินิกนิรนาม สภากาชาดไทย
• โรงพยาบาลรัฐที่มีบริการด้านโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
• คลินิกเฉพาะทางด้านสุขภาพทางเพศ

ค่าใช้จ่าย PEP อยู่ที่ประมาณ 1,500 – 3,000 บาท ขึ้นอยู่กับสถานพยาบาล บางสถานที่อาจให้บริการฟรีหรือมีส่วนลดสำหรับกลุ่มเสี่ยง

อ่านบทความอื่นๆ เพิ่มเติม

• รู้ทันเอชไอวี จากโรคร้ายสู่โรคเรื้อรังที่ควบคุมได้
• ยาเพร็พ (PrEP) ตัวช่วยสำคัญในการป้องกันเอชไอวีที่คุณต้องรู้!

ยา PEP เป็นยาต้านไวรัสฉุกเฉินที่มีประสิทธิภาพในการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี แต่ต้องเริ่มใช้ภายใน 72 ชั่วโมง และรับประทานอย่างเคร่งครัดเป็นเวลา 28 วัน อย่างไรก็ตาม PEP ไม่สามารถทดแทน PrEP หรือถุงยางอนามัยได้ ดังนั้น การป้องกันที่ดีที่สุดยังคงเป็นการใช้ถุงยางอนามัย และการเข้าถึงข้อมูลสุขภาพทางเพศอย่างถูกต้อง

หากคุณหรือคนใกล้ตัวเผชิญกับความเสี่ยง อย่าลังเล รีบพบแพทย์และขอรับยา PEP โดยเร็วที่สุด

เอกสารอ้างอิง

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Post-Exposure Prophylaxis (PEP) Overview. Comprehensive details on PEP use, effectiveness, and guidelines. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.cdc.gov/hiv/basics/pep.html
• World Health Organization (WHO). Post-Exposure Prophylaxis (PEP) to Prevent HIV Infection. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/post-exposure-prophylaxis-(pep)-to-prevent-hiv-infection
• Terrence Higgins Trust. PEP (Post-Exposure Prophylaxis): What you need to know. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.tht.org.uk/hiv-and-sexual-health/pep-post-exposure-prophylaxis
• กระทรวงสาธารณสุขแห่งประเทศไทย. ข้อมูลเกี่ยวกับยา PEP และแนวทางการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี. เว็บไซต์ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก http://www.ddc.moph.go.th
• ศูนย์วิจัยโรคเอดส์ สภากาชาดไทย. ยาเพร็พ (PrEP) และยาเป๊ป (PEP): วิธีป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://th.trcarc.org/